Βόλος

Περί ταξιδιών

Τ Α Ξ Ι Δ Ι Α
Ξέρετε κάτι; Τελικά ο μεγαλύτερος επαναστάτης του 20ού αιώνα δεν ήταν ούτε ο Λένιν ούτε ο Μάο ούτε ο Τσε. Ήταν αυτός που καθιέρωσε τη θερινή άδεια μετ΄αποδοχών, τις πληρωμένες διακοπές.Τι του χρωστάμε όλοι μας! Χωρίς να γίνει αφίσα, χωρίς να τον κάνουν σύνθημα, χωρίς να ξέρουμε καν το όνομά του...(Απο την αρθρογραφία της εφημερίδας ''Το Βήμα'' της 15/07/01)

Είναι φανερό ότι η επιλογή και ο τρόπος πραγματοποίησης ενός ταξιδιού είναι καθαρά προσωπικό θέμα. Σημαντική παράμετρος είναι η οικονομική κατάσταση του ταξιδιώτη.Υποκειμενικό είναι επίσης και το ποσοστό των χρημάτων που διαθέτει κάποιος για ταξίδια - διασκέδαση.
Για μένα ένα ταξίδι κρατάει πολύ περισσότερο απ' όσο η πραγματική διάρκειά του.

Πριν το ταξίδι
Επιλογή π.χ. θέλω να γνωρίσω τον αιγυπτιακό πολιτισμό
Ενημέρωση (ταξιδιωτικοί οδηγοί - internet)
Έρευνα αγοράς - προγραμματισμός

Το ταξίδι
Το ταξίδι είναι κούραση και όχι ξεκούραση
Βιώνω το καινούριο με όλες τις αισθήσεις μου
Φωτογραφίζω
Συλλέγω χάρτες, έντυπα, σπίρτα (μολύβια, σοκολάτες για τη γυναίκα μου)
Αγοράζω σουβενίρ, τοπικά ποτά - ποϊόντα
Το ημερολόγιο του ταξιδιώτη

Μετά το ταξίδι
Φωτογραφικό άλμπουμ (απαραίτητο και στην ψηφιακή εποχή). Αργά, με καθαρό μυαλό, ξαναβλέπω και κρίνω το ταξίδι
Αρχειοθέτηση των χαρτών,εντύπων και ότι άλλο σε ξεχωριστά box
Κάθε ταξίδι είναι και μια νέα εμπειρία. Οι εμπειρίες μένουν, αν όχι για πάντα, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.

Georgia (1998)

Της ΠΕΠΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ “Στη Γεωργία ο Θεός έδωσε τα πάντα για τον τουρισμό. Το μόνο που μένει είναι η αξιοποίησή τους από τον άνθρωπο”. Αυτή η άποψη - η οποία εκφράστηκε από τον πρόεδρο της χώρας Σεβαρνάτζε - περιγράφει ανάγλυφα το νέο κράτος που δημιουργήθηκε στον Καύκασο. Ο υπουργός Τουρισμού της Γεωργίας, κ. Βάσια Σούμπλατζε, μας προσκαλεί για διακοπές στον τόπο του όλες τις εποχές του χρόνου, αφού συνδυάζει το βουνό με τη θάλασσα. Πριν δέκα περίπου χρόνια υπήρχαν στη Γεωργία 624 ξενοδοχεία, κατασκηνώσεις, και μοτέλ στη διάθεση των 6 εκατομμυρίων τουριστών που επισκέπτονταν τη χώρα ετησίως. Ωστόσο όταν η Γεωργία κέρδισε την ανεξαρτησία της έχασε τους τουρίστες. Ο κ. Σούμπλατζε εξηγεί το λόγο: Η υποδομή ήταν κυρίως φτιαγμένη για τη φθηνή σοβιετική αγορά κι όχι για την υποδοχή Ευρωπαίων και άλλων τουριστών. Σήμερα που η Γεωργία έμεινε μόνη και προσπαθεί να βρει το δρόμο της άρχισε η αναδιοργάνωση. Ετσι ο τουρισμός αποτελεί βασική προτεραιότητα για την οικονομία και γίνονται προσπάθειες για παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου. Ο υπουργός της Γεωργίας φαίνεται αισιόδοξος. Η χαμηλή εγκληματικότητα και η σταθερότητα που επικρατεί τα τελευταία χρόνια πολιτικά και οικονομικά καθώς και το ποσοστό ανάπτυξης (10%) - που την κατατάσσει πρώτη ανάμεσα στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ - αποτελούν εχέγγυα για το μέλλον. Το λάρι (εθνικό νόμισμα) έμεινε ανεπηρέαστο από την κρίση στη Ρωσία. Αν και ο τουρισμός αποτελεί μόνο το 5% της οικονομίας υπάρχει συνεχώς ανοδική τάση. Ετσι το 1995 οι τουρίστες που επισκέφθηκαν τη χώρα ήταν 95.000, το 1996 έφθασαν τις 150.000, το 1997 τις 300.000 και οι εκτιμήσεις για το 1998 δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη αύξηση. Το υπουργείο Τουρισμού καταβάλλει προσπάθεια προβολής της Γεωργίας σε όλους όσοι δεν την γνωρίζουν και ο κ. Σούμπλατζε είναι ικανοποιημένος από την ανταπόκριση. Ο Δρόμος του Μεταξιού Πριν από λίγες ημέρες έγινε στην Τυφλίδα το 3ο Συνέδριο των χωρών που ανήκουν στο Δρόμο του Μεταξιού όπου συμμετείχαν 86 εκπρόσωποι από 28 χώρες του κόσμου.Από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού ήταν εκεί ο γ.γ. Φραντζέσκο Φρατζιάλι και η υπόλοιπη ηγεσία. Ο κ. Σούμπλατζε υπογραμμίζει ότι η Γεωργία είναι υπερήφανη που αποτελεί μέρος του Δρόμου του Μεταξιού και προσθέτει: “Η επιτυχία του προγράμματος αναβίωσης του τουρισμού στο Δρόμο του Μεταξιού εξαρτάται από την ετοιμότητα των χωρών και τις δυνατότητές τους να το υλοποιήσουνσουν σωστά. Θεμέλιο της ολοκλήρωσης είναι η τουριστική υποδομή”. Εργα υποδομής Ο κ. Σούμπλατζε συνεχίζει αναφερόμενος στα βήματα που έκανε το υπουργείο Τουρισμού προς αυτήν την κατεύθυνση, λέει: “Πρώτα από όλα καταφέραμε να τραβήξουμε την προσοχή των διεθνών οργανισμών και των ξένων επενδυτών σε θέματα ιδεών για την ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας. Ειδικότερα, με τη βοήθεια της Εθνικής Υπηρεσίας Εμπορίου και Ανάπτυξης των ΗΠΑ (TDA) λάβαμε 400.000 δολάρια, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στην ανάπτυξη του ξενοδοχειακού δικτύου μας: Αμερικανικές εταιρείες έχουν ξεκινήσει την κατασκευή 5 ξενοδοχείων κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού. Αλλες 300.000 ecu επενδύθηκαν στο πλαίσιο του 15ετούς προγράμματος τουριστικής ανάπτυξης. Στόχος μας είναι τα πρώτα 5 χρόνια να προσελκύσουμε 1.000.000 τουρίστες”. Αξιοθέατα Η Γεωργία έχει άπειρες φυσικές ομορφιές. Δύο από τα χιονοδρομικά της κέντρα έχουν από τις μεγαλύτερες πίστες στον κόσμο, ενώ υπάρχουν 300 λουτροπόλεις στα 318 χιλιομέτρων παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Φημίζεται όμως και για τις 2.400 ιαματικές πηγές που τα νερά τους θεραπεύουν τους ρευματισμούς, το βρογχχικό άσθμα και άλλες παθήσεις. Επίσης αρκετά ανεπτυγμένος είναι ο οικολογικός τουρισμός αλλά και ο αθλητικός με επίκεντρο την ιππασία και το κυνήγι. Αν και υπάρχουν δυνατότητες για ανάπτυξη θαλάσσιου τουρισμού, οι προσπάθειες εστιάζονται σε άλλες μορφές, αφού στη θάλασσα κυριαρχεί η Μεσόγειος. Δεν λείπει και το αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Υπάρχουν 5.000 μνημεία, βυζαντινές εκκλησίες, σπήλαια με αποτυπώματα δεινοσαύρων, κάστρα και πόλεις χτισμένες στους βράχους των βουνών. Στα δυτικά της χώρας βρίσκονται τα βουνά Γκόρντι όπου συγκεντρώνονται επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο για να μελετήσουν την ανάπτυξη της γης. Η Γεωργία έχει ιστορία από το 3500 π.Χ. και φυσικά υπάρχει ο πολιτιστικός τουρισμός. Εξάλλου το σήμα της Τιφλίδας είναι ένα σύμπλεγμα από ήλιο, βουνά και πολιτιστικά μνημεία. Αγροτοτουρισμός Το υπουργείο Τουρισμού της Γεωργίας έχει μελετήσει την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο αγροτοτουρισμός. Η υλοποίηση των σχεδίων χρειάζεται την υποστήριξη των ιδιωτικών εταιρειών. Με αυτό το σκεπτικό, εξηγεί ο κ. Σούμπλατζε, προσφέρεται σημαντική βοήθεια στους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στη Γεωργία. Τον Ιούλιο συστάθηκε ο Εθνικός Οργανισμός Τουρισμού που ένωσε 100 ταξιδιωτικά πρακτορεία, ενώ τον ίδιο μήνα 50 ξενοδοχεία ίδρυσαν την Ενωση Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων. Με πρωτοβουλία του υπουργείου Τουρισμού έγιναν τροποποιήσεις στο φορολογικό κώδικα σύμφωνα με τις οποίες οι ταξιδιωτικοί πράκτορες που φέρνουν τουρίστες στη χώρα εξαιρούνται του ΦΠΑ. Στόχος αυτής της πολιτικής είναι να δοθούν κίνητρα στους ταξιδιωτικούς πράκτορες αλλά και να μειωθούν οι τιμές στην παροχή υπηρεσιών για την προσέλκυση περισσότερων τουριστών. Οι σχέσεις με την ΕλλάδαΟ κ. Σούμπλατζε καλεί τους Ελληνες επιχειρηματίες να συμμετέχουν επενδυτικά σε έργα τουριστικής υποδομής αναφερόμενος και στα βασικά στοιχεία που συνδέουν τις δύο χώρες: μυθολογία, ιστορία και φυσικά Ορθοδοξία. Ηδη έχουν ξεκινήσει συνεργασίες με την Ελλάδα αν και για την ώρα υπάρχουν λίγα τουριστικά γραφεία στη χώρα μας. Ενα σημαντικό βήμα έγινε με τη συμμετοχή της Γεωργίας με δικό της περίπτερο στη Philoxenia ’98, ύστερα από πρόσκληση του ΕΟΤ. Δημοσιεύτηκε : ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 10/1998

Σύρος 2008

Οι φωτογραφίες είναι χωρίς κάποια επεξεργασία
Μάιος 2008

Σύρος (κείμενο)

ΣΥΡΟΣ Η ζηλευτή πρωτεύουσα των Κυκλάδων, η αρχόντισσα του Αιγαίου. Γιατί ο χρόνος δεν άγγιξε την Άνω Σύρο. Περπατώντας στα στενά νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε ένα υπαίθριο μουσείο μιας άλλης εποχής. Σπίτια, εκκλησίες και μνημεία, για τα οποία ευρωπαίοι και έλληνες αρχιτέκτονες, μηχανικοί, ζωγράφοι, γλύπτες έβαλαν τον καλύτερο εαυτό τους. Γιατί καθώς φυσάει ο αέρας αντηχούν στα αυτιά σου μουσικές και ρεμπέτικα των Τσιτσάνη – Βαμβακάρη. Γιατί η Ερμούπολη διαρκώς εκσυγχρονίζεται διατηρώντας όλα τα καλά στοιχεία της παλιάς εικόνας της ως κέντρο τεχνών, παιδείας και καινοτόμου ανάπτυξης. Γιατί η μείωση του χρόνου ταξιδιού από την Αττική κατέστησε το νησί ιδανικό προορισμό για αποδράσεις Σαββατοκύριακου και έντονης νυχτερινής ζωής, συμπεριλαμβανομένου και του καζίνου. Εκτός από την Ερμούπολη ξεχωρίζουν ο ιστορικός Γαλησσάς, το ψαροχώρι Κίνι και η παραθαλάσσια Ποσειδωνία με τα νεοκλασικά αρχοντικά των αστών της εποχής. ΔΙΑΜΟΝΗ Πληθώρα τουριστικών καταλυμάτων για όλα τα βαλάντια. Σας προτείνουμε κάποια από τα καλύτερα: Αρχοντικό Βουρλής στην Ερμούπολη (τηλ. 22820 81682, φαξ 22810 81683. Σύρου Μέλαθρον στην Ερμούπολη (τηλ. 22810 85963, φαξ 22810 87806) Φάρος στον Αζόλιμνο (τηλ. 22810 61661, φαξ 22810 61660) ΦΑΓΗΤΟ Μεζέδες, θαλασσινά, πικάντικη γραβιέρα είναι μερικές από τις λιχουδιές του νησιού. Ωστόσο σε όλους είναι γνωστά τα συριανά λουκούμια, οι περίφημες χρωματιστές μπουκίτσες με το άρωμα τριαντάφυλλου και φυσικά οι χαλβαδόπιτες. Πέτρινο στην Ερμούπολη (τηλ.22810 87427) Ζαράνης στον Αζόλιμνο (22810 61020) Κείμενο Πέπη Γρηγοριάδου Δημοσιεύτηκε Απρίλιο 2008 στο Travel X-PERIENCE

Σύρος 2005

Ιούνιος 2005

Λιβαδειά (Κρύα)

Λιβαδειά - Κρύα 03/05/08

Μαρόκο

Morroco
Απρίλιος 2003

Ο 15χρονος Μωχάμεντ πάλευε με τα πελώρια κύματα που πριν από λίγο είχαν κομματιάσει την αυτοσχέδια βάρκα του. Κάθε φορά που ένιωθε τη δύναμη του νερού να θέλει να τον καταπιεί σκεφτόταν το όνειρό του για μια καλύτερη ζωή και έπαιρνε κουράγιο να αντιμετωπίσει τη μανιασμένη θάλασσα. Είχε ξεκινήσει μαζί με δεκάδες ακόμη παιδιά από την Ταγγέρη μην ξέροντας τι ψάχνουν στην Ισπανία αλλά ελπίζοντας ότι θα ξεφύγουν από τη φτώχεια και την πείνα.
«Κοτόπουλο ή φιλέτο»; ¨Ηταν η φωνή της αεροσυνοδού που μ’ έβγαλε από τις σκέψεις μου καθώς πετούσαμε πάνω από το λιμάνι της άλλοτε κοσμοπολίτικης Ταγγέρης, με κατεύθυνση την Καζαμπλάνκα.

¨Ηταν πέρσι μέσα Απριλίου που ύστερα από ένα βαρύ χειμώνα κλεισούρας φύγαμε για Μαρόκο, αναζητώντας το πρόωρο καλοκαίρι σε μια χώρα που όλοι μου έλεγαν ότι θα με γοητεύσει. Προσγειωθήκαμε στην Καζαμπλάνκα που αποτελεί την εμπορική πρωτεύουσα του Μαρόκου, καθώς διαθέτει και το λιμάνι. Στη διαδρομή για το ξενοδοχείο ξεπρόβαλαν δεξιά κι αριστερά υπερσύγρονα πολυκαταστήματα και αφίσες που διαφήμιζαν είδη ένδυσης, ρολόγια, γυαλιά ηλίου και άλλα αξεσουάρ που τολμώ να πω ότι ακόμη δεν είχαν έρθει στην Ελλάδα. Μου εξήγησαν ότι αυτό συμβαίνει γιατί η μόδα έρχεται από τη Γαλλία. Εξάλλου –δυστυχώς γι’εμένα- όλοι μιλούν άπταιστα –και συνήθως μόνο- γαλλικά. Οι γηραιότεροι μάλιστα μιλούν καλύτερα γαλλικά απ’ ότι αραβικά.
Παρά την κούραση του πολύωρου ταξιδιού μετά από ένα γρήγορο ντους βγήκαμε να γνωρίσουμε τη θρυλική Καζαμπλάνκα. Πρόκειται για μία μοντέρνα πόλη με μεγάλες λεωφόρους και ωραία πάρκα, στην οποία μενουν 3 εκατομμύρια κάτοικοι. Η αύρα του Ατλαντικού δεν επιτρέπει στο θερμόμετρο να ανέβει πάνω από τους 30ο C. Κατά μήκος της παραλιακής λεωφόρου, της Κορνίς, έχουν χτίσει τεράστια ξενοδοχεία, δημόσιες πισίνες αλλά και πολυτελή εστιατόρια. Από μακριά ξεπροβάλλει το σήμα κατατεθέν της πόλης, το τζαμί του Χασάν του Β’ (το 3ο μεγαλύτερο του κόσμου) και δίπλα από αυτό το πανεπιστήμιο με τα κτήρια των βιβλιοθηκών. Όλο το συγκρότημα φαντάζει επιβλητικό και αγέρωχο καθώς σκάει σχεδόν πάνω του το κύμα του ωκεανού. Η χώρα βέβαια είναι μουσουλμανική αλλά οι γυναίκες στην Καζαμπλάνκα είναι ιδιαίτερα περιποιημένες και οι κελεμπίες τους είναι από φίνο μετάξι και πολύχρωμες.
Αργά το απόγευμα επιστρέφοντας στο ξενοδοχείο κάποιοι από την παρέα κάναν στοπ για ένα περιποιημένο χαμάμ με μασάζ. Προσωπικά προτίμησα ένα χλιαρό μπάνιο στο ξενοδοχείο και έναν καφέ με θέα τον Ατλαντικό. Δυστυχώς το βράδυ δεν υπήρχε κουράγιο για νυχτερινή εξερεύνηση, αλλά ευτυχώς θα ξαναγυρίζαμε στην επιστροφή από την Καζαμπλάνκα.
Νωρίς το πρωί ξεκινήσαμε για τη διοικητική πρωτεύουσα του Μαρόκου, τη Ραμπάτ, που είναι η γενέτειρα του τωρινού βασιλιά Μωχάμεντ του 6ου. Αν και οι αποστάσεις δεν είναι μεγάλες και οι δρόμοι είναι καινούριοι απαγορεύεται να τρέχεις πάνω από 80 χιλιόμετρα την ώρα και γι’ αυτό φροντίζουν τα ραντάρ και οι συχνότατοι έλεγχοι από την εκεί τροχαία. Στη Ραμπάτ, όπως και στις άλλες αυτοκρατορικές πόλεις, υπάρχει παλάτι του βασιλιά, ενώ η πόλη έχει πολλά και επιβλητικά διοικητικά μέγαρα. Έξω από το μαυσωλείο του Μωχάμεντ του 5ου υπάρχουν και στις δύο πύλες έφιπποι φρουροί. Από την αυλή βλέπεις τα παλαιά τειχη της πόλης. Η Ραμπάτ βρίσκεται στην ακτή του Ατλαντικού και διακρίνεται για τους ολάνθιστους κήπους και τις δενδροφυτεύσεις στις λεωφόρους. Η ιστορία της χάνεται 2000 χρόνια πριν, όταν την κατοίκησαν οι Φοίνικες και στη συνέχεια οι Ρωμαίοι. Η σημερινή ηρεμία δεν μαρτυράει με τίποτα ότι παλαιότερα η πόλη ήταν άνδρο πειρατών που λυμαίνονταν όλες τις γύρω περιοχές, ξεκινώντας από το διπλανό Σαλέ που χωρίζεται με τη Ραμπάτ από ένα ποτάμι.
Αφήνοντας τη Ραμπάτ κατευθυνόμαστε στην ενδοχώρα με προορισμό τη Μεκνές, η οποία είναι χτισμένη σε ένα λόφο. Πρόκειται για μία από τις ιστορικότερες πόλεις του Μαρόκου με αξιοθέατα που κόβουν την ανάσα, όπως τα τείχη των 25 χιλιομέτρων και οι 20 πύλες της πόλης. Περιδιαβαίνοντας τα τείχη νομίζεις ότι ακούς τις ρυθμικές φωνές των χιλιάδων σκλάβων που χρησιμοποίησε ο Μουλάι Ισμαήλ για να τα χτίσει. Μετά την ιστορική πρωτεύουσα του Μαρόκου σειρά έχει η ιερή πόλη Φεζ που αποτελεί τη θρησκευτική και πολιτιστική πρωτεύουσα. Πρόκειται για την παλαιότερη από τις αυτοκρατορικές πόλεις του Μαρόκου, η οποία ιδρύθηκε αμέσως μετά την άφιξη των Αράβων στη Βόρεια Αφρική. Είναι γεμάτη από θαυμαστά κτήρια που αντανακλούν τη λάμψη της αραβοβερβερίνικης φαντασίας και τέχνης καθώς και την ψυχολογία των κατοίκων. Η Φεζ έχει τη μεγαλύτερη Μεντίνα (παλαιά πόλη εντός των τειχών) με χιλιάδες σουκς (στενά δρομάκια). Μέσα στη Μεντίνα βρίσκονται οι Μεντρέσες (παλιά μουσουλμανικά ιεροδιδασκαλεία), το παλάτι Νταρ Μπάβα και τα μουσεία, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζεται και η καθημερινή ζωή του σήμερα. Είναι ένα τεράστιο παζάρι, όπου βλέπεις και μυρίζεις σχεδόν τα πάντα. Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε οδηγό- ξεναγό για να περιδιαβούμε τη λαβυρινθώδη Μεντίνα χωρίς να χαθούμε στα στενά της. Υπάρχουν φορές που τα γαϊδουράκια με τα διάφορα εμπορεύματα περνούν δίπλα σου και πρέπει να κολλήσεις στον τοίχο για να χωρέσουν να περάσουν. Μαγαζάκια 1x1 με τους πραματευτές καθισμένους ανακούρκουδα ανάμεσα σε τετζερέδια χάλκινα ή ό,τι άλλο πουλάνε. Στη Φεζ για τους γάμους, ακόμη και σήμερα, τα μεγάλα σκεύη μαγειρικής τα νοικιάζουν από το παζάρι. Την προσοχή μου τραβούν κάτι ξύλινες πόρτες με το σήμα της ανοικτής παλάμης. Ο ξεναγός μού εξηγεί ότι οι πόρτες είναι από σπίτια που κατοικούνται και το σήμα είναι για καλή τύχη και για να αποφεύγουν το κακό «μάτι». Οι άνθρωποι πιστεύουν πολύ στη βασκανία και γι’ αυτό τα εξωτερικά των σπιτιών δεν μαρτυρούν τίποτε από την εξωτερική πολυτέλεια (όσων βέβαια μπορούν να την αποκτήσουν). Πράγματι μπαίνοντας μέσα από μία τέτοια πόρτα βρεθήκαμε στον αύλιο χώρο ενός παλαιού κτηρίου που μας άφησε άφωνους. Κολώνες ντυμένες με μπλε και άσπρα ψηφιδωτά που γυαλίζουν στο φως του ήλιου, κρήνες σκαλισμένες από έμπειρους άραβες τεχνίτες, χρυσά τελειώματα κι ό,τι άλλο θα μπορούσε να θυμίζει χίλιες και μια νύχτες. Στη Φεζ μπορείς να αγοράσεις -πάντα με παζάρι- όλα αυτά για τα οποία φημίζεται το Μαρόκο. Από ρεβύθια και τσάι, μέχρι μπαμπούς (τις παραδοσιακές πολύχρωμες παντόφλες), ασημικά, πετρώματα και πολύτιμους λίθους, χειροποίητα μαχαίρια και φυσικά δερμάτινα. Βεβαίως η μυρωδιά στα βυρσοδεψεία δεν αντέχεται, γι’ αυτό και λίγος δυόσμος κάτω από τη μύτη ενδείκνυται πριν από την είσοδό μας σε κάποια από αυτά. Στο μεταξύ η παρέα των πιτσιρικάδων που μας ακολουθεί για να μας πουλήσει κάτι αυξάνεται και πληθύνεται. Παιδιά από 5 ετών βγαίνουν στους δρόμους παίρνοντας από πίσω τους τουρίστες προσπαθώντας να τραβήξουν την προσοχή τους με ένα καθρεφτάκι ασημένιο, με πορτοφολάκια δερμάτινα κι ό,τι άλλο διαθέτει το «μικρομάγαζό τους». Ύστερα από σχεδόν μία ημέρα στα στενά της Μεντίνας διαπιστώνω ότι έχουν δίκαιο όσοι λένε πως αν δεν την δεις είναι σαν να μην έχεις δει το Μαρόκο.
Το βράδυ μας επιφυλάσσει μία έκπληξη, καθώς είμαστε καλεσμένοι σε έναν παραδοσιακό γάμο που τελικά θα μας μείνει αξέχαστος. Ένα μόνο θα σας πω, το οποίο θεωρώ ενδεικτικό όσων είδαμε. Τη νύφη την πηγαίνουν άντρες που παράγουν μουσική με μαχαίρια και ψαλίδια, ενώ εκείνη κάθεται σε ένα τεράστιο ταψί που κουβαλούν κάποιοι άλλοι τραγουδώντας.
Το άλλο πρωί ξεκινήσαμε για το νότο με προορισμό το Μαρακές, το μαργαριτάρι του νότου. Διασχίζοντας την ενδοχώρα περνάμε από βουνά και λίμνες (κι όμως το Μαρόκο δεν είναι μόνο θάλασσα κι έρημος), όπου έχουν τα χειμερινά εξοχικά τους οι πλούσιοι της χώρας. Εκεί μαζεύονται για σκι κι από τις βουνοκορφές του Ατλαντα ατενίζουν τον ωκεανό. Το Μαρόκο έχει φοβερές εναλλαγές τοπίου, κάτι το οποίο μου κάνει εντύπωση περισσότερο γιατί δεν το είχα ακούσει ποτέ. Καθώς πλησιάζουμε στο Μαρακές, την τουριστική πρωτεύουσα, το τοπίο γίνεται πιο αδρό και τη θέση της πρασινάδας παίρνουν οι φοίνικες. Κάπου στο βάθος διακρίνονται μερικές καμήλες, ενώ εγώ αισθάνομαι κιόλας στο πρόσωπό μου το ζεστό άνεμο της ερήμου. Έχω κλείσει τα μάτια και φτιάχνω ιστορίες με το μυαλό μου, κι όταν τα ανοίγω αντικρίζω μπροστά μου την ξακουστή κόκκινη πόλη, το Μαρακές.
Ένας μύθος λέει ότι μόλις τελείωσε ο μιναρές η πόλη βάφτηκε ολόκληρη κόκκινη. Σήμερα όλα τα κτήρια και τα τείχη έχουν ροζ-κόκκινο χρώμα, για να θυμίζουν το μύθο. Αν εγώ της έδινα κάποιο ψευδώνυμο θα ήταν το μικρό Παρίσι, λόγω των λεωφόρων και των πολυάριθμων κήπων που στολίζουν την πόλη. Φοβάμαι οτι το Μαρακές δεν μπορούν να το περιγράψουν λόγια ούτε εικόνες φωτογραφικών μηχανών. Είναι απαράμιλλα εξωτικό. Σε συνεπαίρνει σε έναν παραμυθένιο κόσμο που έχεις διαβάσει ίσως σε κάποιες σελίδες βιβλίων, όπως ο Αλχημιστής. Το αξιοθέατο που κυριολεκτικά ξεχωρίζει -αφού είναι και το ψηλότερο της πόλης- είναι ο μιναρές Κοτούμπια. Εικόνες από πίνακα ζωγραγικής αντικρίζεις στα παλάτια των Μπαχία και τους τάφους του Σααντί, ενώ οι κήποι Μενάρα και Ιβ Σεν Λοράν έχουν λουλούδια, δέντρα και κάκτους από όλον τον κόσμο. Το Μαρακές είναι μία επίπεδη πόλη που χαίρεσαι να την περπατάς, θαυμάζοντας τα συγκροτήματα ξενοδοχείων, τα τουριστικά καταστήματα, τα πολιτιστικά και άλλα κτήρια όλα χτισμένα σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.
Το βράδυ ετοιμάζομαι για μία πρώτη γνωριμία με την πιο διάσημη πλατεία των ταξιδευτών, τη Τζεμάα Ελ Φνα. Ανάμεσα στους καπνούς από την τσίκνα του ψημένου κρέατος ξεπροβάλλει ένας άλλος κόσμος. Γητευτές φιδιών, παραμυθάδες που γύρισαν από μέρη μακρινά, πλανόδιοι καλλιτέχνες, ερασιτέχνες παλαιστές, οδοντίατροι του δρόμου και πωλητές, παντού πωλητές που πωλούν τα πάντα. Μέχρι και μεταχειρισμένες μασέλες! Όλες αυτές οι εικόνες και οι μυρωδιές μού άνοιξαν την όρεξη. Επόμενος σταθμός ένα παραδοσιακό εστιατόριο με μαροκινές λιχουδιές. Αφού πλύναμε με ιεροτελεστία τα χέρια μας, το τραπέζι άρχισε να γεμίζει με πιάτα που έμοιαζαν και μύριζαν περισσότερο από νόστιμα. Παραδοσιακό πιάτο το τανζίμ που μαγειρεύεται σε ειδικό σκεύος με ντόπια μυρωδικά και για το τέλος αραβικά γλυκά. Κόλαση!
Την άλλη μέρα περπατώντας στην πόλη, τα βήματά μου με οδήγησαν στο La Mamounia. Ένα από τα διασημότερα ξενοδοχεία του κόσμου που κατά καιρούς έχει φιλοξενήσει πολιτικές, ιστορικές και καλλιτεχνικές προσωπικότητες. Μετά τα συντριβάνια της εισόδου, περνάς από το πολυτελέστατο λόμπι και βγαίνεις στην πισίνα που βρίσκεται δίπλα από ένα άλσος. Δεν είδα κάποιο δωμάτιο γιατί ήταν όλα κλεισμένα, αλλά μου είναι πολύ εύκολο να το φανταστώ.
Στην επιστροφή τα πόδια μου δεν με κρατούσαν και προτίμησα να γυρίσω στο ξενοδοχείο με κάποιο από τα αμαξάκια που χρησιμεύουν ως ταξί ή για να κάνεις το γύρο της πόλης. Ετσι το μεσημέρι προσπάθησα να αποκτήσω ένα τροπικό μαύρισμα -για να έχω κάτι να δείχνω το Μάιο στην Ελλάδα- σε κάποια από τις ξαπλώστρες της πισίνας του ξενοδοχείου παρέα με ένα φρουτώδες πολύχρωμο κοκτείλ. Έπρεπε να κρατήσω δυνάμεις γιατί η νυχτερινή διασκέδαση στο Μαρακές φτάνει έως τις πρωινές ώρες.
Την επομένη θα ξυπνούσα νωρίς (το νωρίς των διακοπών) για μία ημερήσια εκδρομή στην κοιλάδα της Ουρίκα. Ανάμεσα στις σομόν πλαγιές ξεπροβάλλουν καταρράκτες με γάργαρα νερά, ενώ αν προσέξεις περισσότερο αντιλαμβάνεσαι ότι στις πλαγιές υπάρχουν δεκάδες σπίτια, οι κάσμπες, που απλώς δεν φαίνονται γιατί είναι στο ίδιο χρώμα. Σταματήσαμε σε ένα μικρό χωριό όπου μας υποδέχτηκαν φιλικότατα οι κάτοικοί του. Περάσαμε από ένα σπίτι βερβερίνων για να μας φιλέψουν ό,τι είχαν και να μας μάθουν την παρασκευή του περίφημου τσαγιού τους. Η ώρα όμως περνούσε γρήγορα και οι υπόλοιποι της παρέας βιάζονταν να επιστρέψουν στο Μαρακές για τα τελευταία ψώνια και βόλτες. Η επιλογή και το παζάρεμα ενός χαλιού μπορεί να ξεπεράσει τη μία ώρα. Αντίθετα τα σχέδια της χένας γίνονται μέσα σε 5 λεπτά, όσο περίπλοκα κι αν φαντάζουν στον ξένο επισκέπτη.
Για το βράδυ είχαμε κανονίσει κάτι ...μαγικό. Στις αρχές της ερήμου έχει στηθεί ένα σκηνικό παραμυθιού. Φτάνοντας εκεί μας υποδέχονται με παραδοσιακές στολές και μας οδηγούν στη δική μας τέντα. Μας σερβίρουν τοπικά εδέσματα κι αφού έχουμε γείρει στα αφράτα μαξιλάρια απολαμβάνουμε το μουσικοχορευτικό πέρασμα των διάφορων φυλών που κατοίκησαν ανά τους αιώνες τη χώρα. Στη συνέχεια παρακολουθούμε αγώνες εφίππων και ιπποδρομίες με καθαρόαιμα αραβικά άτια σαν αυτά που ίππευαν οι σεΐχηδες της Ανατολής. Οι δάδες τρεμοσβήνουν και οι χορεύτριες της κοιλιάς λικνίζονται στους ήχους της ερήμου. Ξάφνου κάτω από το φως του φεγγαριού σαν όραμα εμφανίζεται ένα ιπτάμενο χαλί με τον αφέντη του που έρχεται από μακριά. Κι ενώ ο καθένας θα λαχταρούσε μία βόλτα στον έναστρο ουρανό το χαλί απομακρύνεται, τα φώτα ανάβουν κι εμείς επιστρέφουμε στην πραγματικότητα.Το Μαρακές δεν το χορταίνεις όσο κι αν μείνεις. Αλλά εμείς έπρεπε ήδη να φύγουμε για μία τελευταία ημέρα και νύχτα στην Καζαμπλάνκα. Κι επειδή μου είχε μείνει απωθημένο απ’ την αρχή τώρα σκόπευα να ξενυχτήσω για τα καλά. Ύστερα από καφέ, εστιατόρια και μπαράκια καταλήξαμε στο Casablanca, ένα πιάνο μπαρ που είναι διακοσμημένο με αφίσες και σκηνικά από την ομώνυμη ταινία (η οποία βέβαια δεν γυρίστηκε εδώ). Ο πιανίστας είναι λίγο «φευγάτος» και η τραγουδίστρια θα μπορούσε να κάνει μάγια με τη φωνή της. Έχω μισοξαπλώσει σε ένα γωνιακό καναπέ αποφεύγοντας να σκέφτομαι την επιστροφή. Η ώρα είναι πολύ περασμένη κι όταν το πρόγραμμα τελειώνει αποφασίζουμε να φύγουμε. Όμως εγώ έχω μείνει στη γωνιά μου και σιγοψιθυρίζω. «Play it again Sam».

Κείμενο: Πέπη Γρηγοριάδου
Δημοσιεύτηκε στο Business & Τουρισμός 2003

Μαυροβούνι (Μαγνησία)

Η Κάρλα
Κουκουβάγια στην Κάπουρνα (Γλαφυραί)

Από αντίθετη λήψη το βουνό στο βάθος

Το Μαυροβούνι είναι η συνέχεια του Πηλίου στην ανατολική πλευρά της Μαγνησίας και του Νομού Λαρίσης.

Μάλτα

ΜΑΛΤΑ - ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝ

Οι προσκυνητές διέσχιζαν τα μονοπάτια που αποκάλυπταν τα βράχια, όταν άκουσαν ποδοβολητά αλόγων. Κρύφτηκαν στη σκιά μίας σπηλιάς μέχρι να βεβαιωθούν ότι δεν κινδυνεύουν από κάποια επίθεση των Σαρακηνών. Σε λίγο πρόβαλαν μπροστά τους οι ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη για να τους οδηγήσουν με ασφάλεια στην Ιερουσαλήμ. Μαζί τους συνεχίσαμε το δρόμο της ιστορίας των ιπποτών σε μία 3D αναπαράσταση στη Βαλέτα, την πρωτεύουσα της Μάλτας.
Ακολουθήσαμε τους ιππότες στην εγκατάστασή τους στο νησί, στους αγώνες τους κατά των Οθωμανών και στη μεγάλη πολιορκία του 1565 ανάμεσα στους ήχους των κανονιών και τις συνομωσίες του σουλτάνου. Στο τέλος της διαδρομής η Βαλέτα του 2002.

Η Βαλέτα
Τα ανάκτορα και οι ναοί παραμένουν ανέπαφα από το χρόνο και τους ανθρώπους, μαρτυρώντας την ιστορία του νησιού απ’ όπου πέρασαν τόσοι λαοί της γης (Αραβες, Νορμανδοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Αγγλοι, κ.ά.) για να καταθέσει ο καθένας κι ένα κομμάτι του πολιτισμού του.
Τα πέτρινα σοκάκια της σημερινής πρωτεύουσας μας οδηγούν στους κήπους του Μπαρακά απ’ όπου απολαμβάνουμε την πανοραμική θέα των τριών πόλεων στο λιμάνι. Τα τείχη συνεχίζουν έως το λιμάνι του St Elmo όπου βρίσκεται και το μουσείο πολέμου.
Ανηφορίζοντας στο κέντρο της πόλης παρατηρούμε ότι σε κάθε γωνιά υπάρχει και μία εκκλησία. Η Βαλέτα έχει συνολικά 33 εκκλησίες πραγματικά αριστουργήματα αρχιτεκτονικής. Ξεχωρίζει φυσικά ο καθεδρικός του Αγίου Ιωάννη που εγκαινιάστηκε το 1578.
Ανάμεσα στα ιστορικά κτήρια στεκόμαστε να θαυμάσουμε το θέατρο Manoel, τη βιβλιοθήκη και το παλάτι του μεγάλου μαγίστρου. Περνώντας από τον κήπο του ανακτόρου ανοίγεται μπροστά μας μία άλλη εποχή. Ενας στρατός με πανοπλίες όπου οι σφαίρες άφησαν τα σημάδια τους, ξίφη, κανόνια και όπλα που διηγούνται τη δικιά τους ιστορία. Στους διαδρόμους κοιτάζουν από ψηλά στρατηγοί που ζωγράφισαν καλλιτέχνες της εποχής τους. Σε μία γωνιά πίσω από τη βαριά ξύλινη πόρτα η αίθουσα συνεδριάσεων των ιπποτών. Ο χαμηλός φωτισμός και η απουσία του ήλιου κάνουν το δωμάτιο να αναδύει τις μυρωδιές του τότε.
Εξω από το παλάτι ο σύγχρονος πολιτισμός. Πολυώροφα εμπορικά κέντρα, αίθουσες κινηματογράφων, εστιατόρια και υπαίθρια καφέ. Καθόμαστε να ξαποστάσουμε στο Caffe Cordina που χρονολογείται από το 1837. Δοκιμάζουμε τις σπεσιαλιτέ με τις μυστικές συνταγές του πρώτου ιδιοκτήτη, όπως παστίνι, δαχτυλίδια μελιού, παγωτό ταρτούφο και διάφορα άλλα, το ένα πιο νόστιμο από το άλλο.
Όταν περνούμε την εξωτερική πύλη της Βαλέτα μας περιμένει μία κόμη έκπληξη. Πολύχρωμα λεωφορεία αντίκες πραγματοποιούν τα πυκνά δρομολόγια του νησιού προς όλες τις πόλεις. Ένα κορδόνι που καταλήγει σε μία καραμούζα είναι το σινιάλο προς τον οδηγό για να κατέβουμε στη στάση του ξενοδοχείου που βρίσκεται στο πλέον τουριστικό μέρος το St Julian.

Το St Julian
Πρόκειται για μία περιοχή με φυσικούς όρμους και σύγχρονες μαρίνες και πολυτελή συγκροτήματα ξενοδοχείων που κατακλύζουν οι περισσότεροι από τους πάνω από 1.000.000 τουρίστες που επισκέπτονται το νησί κάθε χρόνο.
Ένα γρήγορο μπάνιο, μία ματιά στην καταπληκτική θέα του κόλπου από το παράθυρο του δωματίου και έτοιμοι για τη νυχτερινή βόλτα.
Στο δρόμο έρχονται στα ρουθούνια μας μυρωδιές όλων των ειδών. Και τώρα πού τρώμε; Στους γραφικούς πύργους που μετατράπηκαν σε εστιατόρια ή μήπως σε εκείνα τα μαγαζιά που σκαρφάλωσαν στους βράχους για να αποφύγουν τα κύματα; Δύσκολη επιλογή. Αλλά ακόμα πιο δύσκολη η επιλογή από το μενού ιδίως όταν δίπλα μας περνούσαν ευωδιαστά πιάτα που ενίσχυαν την αναποφασιστικότητά μας.
Η Μάλτα έχει συγκεράσει την αραβική, με την ιταλική και τη μεσογειακή κουζίνα σε μία πανδαισία γεύσεων όπως κουνέλι με ντόπια σάλτα, καταπληκτικές μαρινάρες και πίτσες ΄όπως μόνο οι Ιταλοί ξέρουν να φτιάχνουν. Όλα τα πιάτα συνοδεύονται άριστα από τα αρωματικά κρασιά του νησιού είτε από τη ντόπια μπίρα Cisk τύπου lager. Οι τιμές λογικές, οι ποσότητες όμως υπερβολικές.

H Rabat
Η επόμενη ημέρα επιβάλλει μία εκδρομή στην αραβική πόλη Rabat, όπου βρίσκονται οι κατακόμβες στις οποίες βρήκαν καταφύγιο όσοι ασπάστηκαν το χριστιανισμό όταν ναυάγησε στο νησί ο Απόστολος Παύλος.
Σε όλη τη διαδρομή δεν χορταίνουμε να βλέπουμε τα ξύλινα εξωτερικά μπαλκόνια των σπιτιών, δείγμα αραβικής αρχιτεκτονικής, που διασώζονται έως σήμερα χάρη στο μεράκι των κατοίκων και τη χρηματοδότηση του κράτους. Στην πλατεία ένας παραδοσιακός καφενές με τους άντρες της πόλης να απολαμβάνουν τεμπέλικα τον καφέ τους και να παρατηρούν τους ξένους, δηλαδή εμάς.

Η Μεδίνα
Δίπλα στη Rabat η παλιά πρωτεύουσα του νησιού η «Σιωπηλή - όπως αποκαλείται -Μεδίνα». Μία μεσαιωνική πόλη με στενά πλακόστρωτα δρομάκια για την προστασία από τον καλοκαιρινό ήλιο και το δυνατό αέρα. Όλα τα κτήρια είναι χτισμένα με πορόλιθο, το τοπικό δομικό υλικό σε χρώμα κίτρινο. Μπαίνοντας από την Ελληνική Πύλη δεσπόζει ο καθεδρικός ναός και ο δρόμος οδηγεί στα διάφορα παλάτια. Σε κάποιο από αυτά έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε μία οπτικοακουστική προβολή για την ιστορία της πόλης. Τα βήματά μας είναι τα μόνα που ακούγονται και κανένας κάτοικος δεν προχωράει στο δρόμο. Κοντά στους προμαχώνες ένα άλλο παλάτι μάς περιμένει για έναν καπουστίνο με θέα όλο το νησί. Λίγο πριν εγκαταλείψουμε τη Μεδίνα μας δίνεται η ευκαρία να ζήσουμε την καθημερινή ζωή των ανθρώπων της πόλη κατά τα χρόνια του μεσαίωνα μέσα από μία πειστική αναπαράσταση.
Εξω από τη Μεδίνα ο παράδεισος του Ελληνα ταξιδιώτη. Ένα χωριό με βιοτεχνίες ντόπιων ειδών και ένα εργοστάσιο φυσητού γυαλιού σε όλα τα χρώμαατα. Δεν λέω, πραγματικά μας άρεσε να παρακολουθούμε πώς δουλεύτε το γυαλί, αλλά οι περισσότεροι αισθάνθηκαν πραγματική απόλαυση στο εσωτερικού του εργοστασίου όπου επιδόθηκαν στο ευγενές χόμπι του shopping.
Το απόγευμα ξεκούραση γιατί το βράδυ θέλει καζίνο Dragonara με πλούσιο πρόγραμμα διασκέδασης και φυσικά το ίδιο (ή και περισσότερο) πλούσιο φαγητό.

Το Γκόζο
Ενας υπέροχος ήλιος θα μας συνοδέψει στην εκδρομή μας στο Γκόζο, το περίφημο νησί της Καλυψούς 20 μόλις λεπτά με το φέρι από τα βόρεια του νησιού. Περάσαμε το νησάκι Comimo και τη βραχονησίδα Cominetto και νάμαστε στο καταπράσινο Γκόζο. Ο φιδίσιος δρόμος μας οδηγεί στο μπλε παράθυρο, όπως αποκαλείται ένας βράχος μέσα από τον οποίο ανοίγεται η Μεσόγειος. Σε μία άλλη πλευρά του νησιού φτάνουμε στη σπηλιά όπου η Καλυψώ κράτησε για χρόνια αιχμάλωτο τον Οδυσσέα. Η μήπως ο Οδυσσέας μαγεύτηκε από τα κάλλη της θεάς και του νησιού και το είπε ως δικαιολογία στην Πηνελόπη; Αστειεύομαι.
Πάντως το Γκόζο που προτιμάται ιδιαιτέρως από τους νεόνυμφους διαθέτει μικρές γραφικές παραλίες σε πολλά ψαροχώρια. Σε κάποιο από αυτά γευτήκαμε τα ψάρια που είχαν βγάλει οι ψαράδες τις περιοχής με τις πολύχρωμες βάρκες τους. Ολες οι βάρκες έχουν μπροστά τα μάτια του θεού Οσιρις για να προστατεύει τους ψαράδες από τα κακά πνεύματα της θάλασσας. Παρεπιπτόντως η θάλασσα δεν είναι καθόλου φειδωλή με τους ψαράδες σε ποσότητα και ποιότητα ψαριάς. Λίγο πριν φύγουμε σταματήσαμε στη Βικτόρια, την πρωτεύουσα του νησιού για να σεργιανήσουμε στο παζάρι με τα υφαντά και τις δαντέλες.
Επιστρέφοντας στη Μάλτα περάσαμε από μερικούς ακόμη γραφικούς όρμους που προσφέρονται για μπάνιο στα πεντακάθαρα νερά των ακτών τους.

Η Σλιέμα
Το βραδάκι βγήκαμε για εξερεύνηση του άλλου βασικού θέρετρου του νησιού, τη Σλιέμα, που συνδέεται με το St Julian με έναν παραλιακό δρόμο 3 χιλιομέτρων. Στη διαδρομή μπαλκόνια με παγκάκια για να ξαποστάσουν οι περιπατητές. Στη Σλιέμα μένουν οι περισσότεροι από τους 360.000 κατοίκους της Μάλτας, χωρίς όμως να αλλοιώσουν το χρώμα του τοπίου.
Ξαπλωμένη στο κρεβάτι του ξενοδοχείου απολαμβάνω τα βεγγαλικά στο πλαίσιο του «διαγωνισμού» που κάνουν οι ενορίες για το ποια θα φωτίσει περισσότερο τον ουρανό.
Ταυτόχρονα σκέφτομαι που να αφιερώσω την τελευταία ημέρα της παραμονής μου στη Μάλτα. Οι επιλογές πολλές και ελκυστικές. Η μπλε σπηλιά στα νότια, το χωριό του Ποπάι στα βόρεια, το σόου με τα δελφίνια και τις θαλάσσιες φώκιες στο μεσογειακό πάρκο ή μήπως στις τρεις πόλεις του λιμανιού της Βαλέτα.
Τελικά έκανα μία περιήγηση στην ενδοχώρα για να ανακαλύψω μία ακόμη φορά το αρμονικό ταίριασμα των διαφορετικών πολιτισμών που συνδυάζονται στο νησί.
Τα αραβικά μπαλκόνια, οι λονδρέζικοι τηλεφωνικοί θάλαμοι και η ανάποδη (αγγλική) οδήγηση με τα δεξιοτίμονα αυτοκίνητα, τα βενετσιάνικα ανάκτορα, οι εκκλησίες της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του μεσαίωνα και των μωσαϊκών και πολλές άλλες λεπτομέρεις που μαγεύουν τους επισκέπτες στο νησί των ιπποτών.

Κείμενο: Πέπη Γρηγοριάδου
Δημοσιεύτηκε στο Business & Τουρισμός το 2002

Πήλιο

Από Βόλο για Μακρυνίτσα μέσω μιας σχετικά άγνωστης διαδρομής
Βολος - Αγ. Ονούφριος - Κουκουράβα- παράκαμψη Καλιακούδα - Μακρυνίτσα

Βόλος

Μακρυνίτσα

Αγ. Ονούφριος

Απρίλιος 2008